برترین مقام یقین است

درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)

متن حدیث:

یَا عَلىُّ: اِنَّ مِنَ الْیَقینِ أن لاَ تُرضىَ اَحداً بِسَخَطِ اللهِ، وَلا تَحَمّدَ اَحَداً بِما آتاکَ الله، وَ لا تَذُمَّ اَحداً عَلى مَا لَمْ یُؤتِکَ اللهُ، فَاِنَّ الرِّزْقَ لا یَجُرُّهُ حِرْصُ حَریص وَ لاَ تَصْرِفُهُ کَراهَةُ کَارِه، اِنَّ الله بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرَّوْحَ وَالْفَرَحَ فِى الْیَقینِ وَ الرِّضَا، وَ جَعَلَ الْهَمَّ، وَ الْحُزْنَ فىِ الشَّکِّ والسُّخْطِ.

ترجمه:

اى على، از آثار یقین این است که رضایت هیچ کس را با خشم خداوند به دست نیاورى و کسى را بر نعمتى که خدا به تو داده نستایى و احدى را بر چیزى که خدا از تو دریغ فرموده نکوهش نکنى، چه روزى را نه حرص حریصان جلب کند و نه بى میلى کسان واپس زند.خداوند به حکمت و فضل خود آسایش و خوشى را در یقین و رضا (به قضا و قدر) قرار داده و غصّه و اندوه را در شک و نارضایى.

شرح حدیث:

یقین و مراحل آن:

«یقین» نقطه مقابل «شک» است، همان گونه که علم نقطه مقابل جهل است، و به معناى وضوح و ثبوت چیزى آمده است، و طبق آنچه از اخبار و روایات استفاده مى شود به مرحله عالى ایمان «یقین» گفته       مى شود. امام باقر(علیه السلام)فرمود: «ایمان یک درجه از اسلام بالاتر است، و تقوا یک درجه از ایمان بالاتر است، و یقین یک درجه برتر از تقواست».

سپس افزود: «درمیان مردم چیزى کمتر از یقین تقسیم نشده است».

راوى سؤال مى کند: یقین چیست؟ مى فرماید: «حقیقت یقین، توکّل بر خدا، و تسلیم در برابر ذات پاک او، و رضا به قضاى الهى، و واگذارى تمام کارهاى خویش به خداوند است».

برترى مقام یقین از مقام تقوا و ایمان و اسلام چیزى است که در روایات دیگر نیز روى آن تأکید شده است.
در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم: «از نشانه هاى یقین مردم مسلمان این است که مردم را با خشم الهى از خود خشنود نکند، و آنها را بر چیزى که خداوند به او نداده است ملامت ننماید (آنها را مسؤل محرومیّت خود نشمارد) خداوند به خاطر عدل و دادش آرامش خاصّى سراسر قلب و جان او را فرا مى گیرد.

ولى با این حال براى یقین مراتبى است در آیات 1 ـ 8 سوره تکاثر و آیه 95 سوره واقعه به آن اشاره شده و آن سه مرحله است:

1ـ علم الیقین: و آن این است که انسان از دلایل مختلف به چیزى ایمان آورد، مانند کسى که با مشاهده دود ایمان به وجود آتش پیدا مى کند.

2ـ عین الیقین: و آن در جایى است که انسان به مرحله مشاهده مى رسد و با چشم خود مثلا آتش را مشاهده مى کند.

3ـ حق الیقین: و آن همانند کسى است که وارد آتش شود و سوزش آن را لمس کند، و به صفات آتش متّصف گردد و این بالاترین مرحله یقین است.

در حقیقت مرحله اوّل جنبه عمومى دارد، و مرحله دوّم براى پرهیزگاران است و مرحله سوّم مخصوص خاصّان و مقربّان است. و لذا در حدیثى آمده است که خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) عرض کردند: شنیده ایم بعضى از یاران عیسى(علیه السلام) روى آب راه مى رفتند؟ فرمود: اگر یقینش از آن محکمتر بود بر هوا راه مى رفت.(1)

پی نوشتها:

1. تفسیر نمونه، ج 27، ص 283 ـ 285.

منبع:پایگاه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)